Op zoek naar Livingstone

Van noord naar zuid, van oost naar west, met de klok mee of een ’achtje’, er zijn honderd-en-één manieren om door Afrika te reizen. Ondanks al die verschillende manieren, rijden veel ’overlanders’ in grote lijnen dezelfde routes. Routes langs de hoogtepunten van de verschillende landen, met hier en daar een uitstapje naar links of rechts. ’Gebaande overland-paden’, zou je kunnen zeggen. Wij rijden de lange versie van de “Cairo to Cape Town” route. 
Dit gebaande pad loopt vanuit Oeganda of Kenia door de beroemde natuurparken in het noorden van Tanzania richting de Indische Oceaan en het tropische eiland Zanzibar. Een route die wij in 2007 al met veel plezier volgden. Dit keer verlaten we het gebaande overland-pad en blijven we in het westen waar we eerst op zoek gaan naar Livingstone.

In 1858 zond de Royal Geographical Society twee wetenschappers, Burton en Speke, op pad om te zoeken naar de bron van de Nijl. Na een barre tocht vanaf Zanzibar dwars door het huidige Tanzania stuitten ze in het westen op Lake Tanganyika en later ten noordoosten daarvan op Lake Victoria. Speke benoemde Lake Victoria als bron, terwijl Burton dacht dat Lake Tanganyika de bron moest zijn. Dit meningsverschil bleef ook na een tweede expeditie bestaan. Daarop werd door de overige leden van de Society besloten tot een nieuwe expeditie. In 1866 werd Livingstone op pad gestuurd om de informatie van Burton en Speke te verifiëren.

Via brieven hield hij de wetenschappers in London op de hoogte van zijn vorderingen. Na twee jaar stopte de stroom met brieven en werd niets meer van Livingstone vernomen, hij leek van de aardbodem te zijn verdwenen. Een Amerikaanse krant besloot één van haar onderzoeksjournalisten, Stanley, op pad te sturen om Livingstone te zoeken. Stanley reisde vanaf Zanzibar via dezelfde route door Tanzania naar het westen. Toen hij op 10 november 1871 aan de oevers van Lake Tanganyika oog in oog stond met de verloren gewaande Livingstone sprak hij de befaamde woorden: “Dr. Livingstone, I presume?”

De ontmoeting tussen Livingstone en Stanley vond plaats in Ujiji, een kleine havenplaats aan Lake Tanganyika bij Kigoma. Volgens de overlevering ’onder de twee mangobomen’ aldaar. Peter, in zijn hart een ontdekkingsreiziger, las vol fascinatie de reisverhalen van Livingstone en Stanley en wilde graag onder diezelfde twee mangobomen uitkijken over het meer. We gaan dus niet naar de kust van Tanzania, maar blijven in het westen en gaan naar Ujiji.

—————

Vanaf de grens met Burundi steken we de grens over bij Manyuvo. Het is een kleine grensovergang en duidelijk niet druk, want het personeel zit buiten op een bankje gebogen over een dambord. Vanuit hun stoelen geven ze ons aanwijzingen waar we kunnen parkeren. De jongste bediende wordt naar binnen gestuurd om het papierwerk af te handelen en stempels te zetten. We betalen 50$ per visum en krijgen voor de komende drie maanden toegang tot Tanzania.

We rijden met frisse energie het dertiende land op onze reis binnen. We zijn nog geen tien kilometer onder weg als we door een dikke politieagent met een grote witte pet worden gemaand om te stoppen. De Tanzaniaanse politie is berucht om hun onzinnige boetes en zoektocht naar ’zakgeld’. Ik stop naast de agent en geef hem de papieren waar hij om vraagt. Hij bekijkt alles op zijn gemak en zegt dan: “This is a problem”. Jaja, nu gaan we het meemaken. Hij houdt mijn verzekeringspapieren vast en wijst op de data: “geldig van 13-02-2014 tot 12-02-2014”. Verrek, de beste man heeft gelijk, dat klopt natuurlijk niet. De moed zakt me in de schoenen. Hoewel het een kennelijke verschrijving is, heeft hij nu wel een reden om vervelend te doen. Hij tast in zijn zakken en vraagt om een pen. Daar komt de bon. Maar dan gebeurt wat we allebei niet hadden verwacht. Wat je moet doen, zegt de agent, is met een pen even die datum aanpassen. Ik kan nog net voorkomen dat mijn mond van verbazing open valt. Hij geeft me de papieren terug, stelt nog wat vragen over de motoren en wenst ons dan een veilige reis. “Do not forget to change the date!” roept hij terwijl hij ons vriendelijk gedag zwaait.

We vervolgen onze weg en dalen steeds verder af naar het meer. Hoe lager we komen, hoe warmer het wordt en hoe meer palmbomen langs de weg staan. Als we aan het eind van de dag Kigoma binnenrijden zien we de eerste glimp van Lake Tanganyika weer na Burundi. We doen inkopen voor een paar dagen voordat we verder rijden naar Jakobsen Beach Camp, een camping net buiten de stad. De camping ligt verscholen in een bos en heeft drie prachtige, verscholen strandjes aan het helderblauwe water van Lake Tanganyika. We zijn de enigen op de camping en wanen ons de enige bewoners op een tropisch eiland. Een geweldig alternatief voor Zanzibar en nog met zoet water ook (in tegenstelling tot het zoute water van de Indische Oceaan). We zwemmen in het warme water van het meer, luieren op het strand en genieten ’s avonds van de spectaculaire sterrenhemel. Wat een paradijs, geen wonder dat Livingstone zich hier zo lang verscholen hield!

Na een paar dagen luieren aan het strand, verruilen we onze zwemkleding voor onze motorpakken en rijden we naar Ujiji. De ontmoetingsplek van Stanley en Livingstone zou vlakbij de haven zijn. De haven van Ujiji is klein en bestaat uit niet meer dan een aantal grote houten schepen die aangemeerd liggen in een ondieper deel van het meer. Aan de waterkant doen vrouwen de was, spelen kinderen in de branding en vissen mannen een maaltje bij elkaar. Dit dagelijkse tafereel en ook het model van de boten zal sinds het verblijf van Livingstone toch niet bijzonder veel zijn veranderd.

In de straat naar de haven vinden we het Livingstone Museum. We treffen het niet want uitgerekend vandaag is het museum dicht. Vanachter het gesloten hek kijken we de tuin van het museum in en zien daar inderdaad mangobomen. Dus daar was het. Ondanks dat we niet onder de mangobomen kunnen gaan zitten, geeft het een bijzonder gevoel om hier een kijkje te nemen. Zelfs nu, na al die tijd, is het niet moeilijk om een voorstelling te maken van die bijzondere ontmoeting op deze prachtige plek.

We blijven nog twee dagen op het strand bij Jakobsen Beach Camp en maken ons dan op voor het wat ruigere deel van de route door Tanzania. De komende dagen rijden we verder naar de grens met Malawi in het zuiden. We blijven in het westen en rijden door een dunbevolkt deel van Tanzania en door Katavi National Park. Het is niet zo afgelegen en verlaten als rond Lake Turkana (tussen Ethiopië en Kenia), maar zeker geen doorgaande route. Dat blijkt al uit het feit dat we vooral over onverharde wegen zullen rijden. In Kigoma kopen we voldoende eten en water voor een paar dagen en tanken we nog één keer de motoren vol voordat we de eerste etappe naar Uvinza rijden.

Dat eerste stuk is nog over asfalt, maar zodra we in Uvinza de brug zijn overgestoken, rijden we een smalle zandweg op. Al na een paar honderd meter zwieber ik alle kanten op in het diepe zand en nadat ik drie keer net niet gevallen ben, stoppen we om lucht uit de banden te laten. Met de zachtere banden hebben we veel meer grip in het zand en gaat het rijden een stuk makkelijker. Toch blijft ’rijden door zand’ niet mijn favoriete onderdeel en rijd ik met een rode kop, klotsende oksels en mijn kiezen op elkaar achter Peter aan.

Gelukkig worden de stukken met diep zand afgewisseld met gravel en hardere stukken zand en heb ook ik tijd om rond te kijken. Het lijkt wel voorjaar, de bomen zijn fris groen van het nieuwe blad en de berm staat vol met bloemen. Op verschillende plekken kijken we uit over de uitgestrekte vlakte waar de weg als een witte streep doorheen slingert. We komen nauwelijks ander verkeer tegen. Alleen rond de dorpjes zien we wat kleine vrachtauto’s en mensen op de fiets, maar ook de dorpjes zijn op één hand te tellen.

De zon staat inmiddels hoog aan de hemel en er staat geen zuchtje wind. Het is behoorlijk warm. We stoppen hier en daar om wat foto’s te maken en vinden een plekje in de schaduw om wat te eten. Maar geen uitgebreide lunch in deze hitte. De chocolade koekjes smelten waar we bij staan, dus dat is een goede reden om het hele pak in één keer op te eten. We gooien onze drinkrugzakken nog een keer vol met water en rijden weer verder.

Na ruim 300 kilometer, waarvan de laatste 200 kilometer over de stoffige zandweg komen we aan het eind van de middag aan in Mpanda. Stoffig tot achter onze oren, met helmhaar dat aan onze warme hoofden plakt stappen we de receptie van het Super City Hotel binnen. Het personeel bekijkt ons van top tot teen, maar lijkt gewend aan dit soort stoffige verschijningen en wijst ons een kamer toe op de eerste verdieping. Het is weer een gevalletje ’Afrikaanse standaard’ met een doorgezakt bed, koud water, een lekkend toilet en bijzonder luidruchtige buren. Maar dat alles mag de pret niet drukken. We nemen een verfrissende koude douche en schuiven aan op het terras voor een groot bord pasta. Het smaakt vandaag extra lekker. Gewapend met oordopjes kruipen we onder het muskietennet en vallen we in een diepe slaap terwijl ons bed zachtjes trilt op het ritme van de muziek van de onderburen.

We zijn de volgende ochtend alweer vroeg wakker en hebben het vermoeden dat onze onderburen helemaal niet naar bed zijn geweest. We hebben vandaag een lange dag voor de boeg van meer dan 200 kilometer over onverharde wegen, dus het is niet zo erg dat we al zo vroeg wakker zijn. We pakken alle spullen weer op de motoren, eten een omelet in het restaurant van het hotel en rijden al vroeg weg.

Net buiten de stad komen we bij de grens van het Katavi National Park. Een natuurpark waar verschillende wilde dieren voorkomen, waaronder ook olifanten en leeuwen. De openbare weg loopt dwars door het park, dus we gaan eigenlijk op safari. De weg in het park blijkt bijzonder slecht met veel stukken ’wasbord’: grote ribbels in de weg die vergelijkbaar zijn met een ouderwets wasbord. We stuiteren er met de motoren overheen en hebben het idee dat ze langzaam uit elkaar trillen. Het beste is om er met een flinke vaart overheen te rijden, zodat we alleen de toppen van de ribbels raken, maar dat kan niet op alle stukken want er zitten ook diepe gaten in de weg waar we omheen moeten navigeren. Al met al moeten we onze aandacht goed bij de weg houden en is er weinig gelegenheid om rijdend te zoeken naar een slurf of wilde manen.

Na 50 kilometer rijden we het park weer uit zonder ook maar één dier te hebben gezien. Zelfs geen antilope of bijzondere vogel. Dat komt niet alleen door de slechte staat van de weg, maar ook door het feit dat een groot deel van het park was afgebrand. We maken vaak mee dat het gras in de berm langs de weg wordt ’gemaaid’ door het in brand te steken. Soms brandt het nog als wij er langs komen en moeten we onze adem inhouden als we door de dikke rook rijden. Het gras langs de weg wordt soms wel meer dan twee meter hoog, waardoor dieren en mensen die de weg oversteken niet goed zichtbaar zijn. Het is dus geen slecht idee om dat te kortwieken, maar in het park hadden ze dat wel heel rigoureus aangepakt. Aan beide kanten van de weg was minimaal 50 meter, maar soms wel 100 meter afgebrand. Niet alleen het metershoge gras, maar ook veel bomen en struiken waren verdwenen. En met die begroeiing ook de dieren. Helaas, volgende safari beter.

We rijden die dag door verschillende kleine dopjes naar het zuiden en slaan dan weer af naar het westen om nog een keer naar het meer te rijden. Langs de route is goed te merken dat in dit deel van Tanzania weinig toeristen komen. Zodra we stoppen om wat boodschappen te doen, zijn we de attractie van de dag. De activiteiten op het marktterrein stoppen en iedereen draait zich in onze richting om ons uitgebreid te bekijken. We rijden naar Kipili, een klein vissersdorp aan Lake Tanganyika waar we kunnen kamperen bij een prachtige lodge. Ons tentje zetten we op onder de enorme mangobomen. We nemen een verfrissende duik in het meer en genieten vanaf de ligstoelen op het terras van de zonsondergang terwijl op de achtergrand relaxte lounge muziek klinkt. Een prachtige plek en een enorm contrast met het Super City Hotel waar we die nacht nog sliepen!

Vanaf Kipili rijden we terug naar de hoofdweg en daar laten we de stoffige wegen voorlopig achter ons. Het grootste deel van de dag rijden we over asfalt verder naar het zuiden. Overal op de route komen we politiecheckpoints tegen. Vaste controleposten waar een slagboom over de weg is neergezet en de politieagenten in een hutje langs de weg wachten op het volgende voertuig. Meestal willen ze onze papieren zien en stellen ze wat vragen: “Waar kom je vandaan?”, “Waar ga je vandaag naartoe?”. Op de onverharde wegen kwamen we maar twee checkpoints tegen. Nu we weer terug op het asfalt rijden, zijn dat er aanzienlijk meer. Net als de allereerste politiecontrole, verlopen ook de overige controles vriendelijk en zonder problemen. Het komt regelmatig voor dat we gewoon door mogen rijden. Van de slechte reputatie van de politie hier hebben we tot nu toe nog niets gemerkt.

Aan het eind van de dag komen we aan in Sumbawanga, waar we een kamer vinden bij het Moravian Church Conference Center. Het grote gebouw heeft iets weg van een klooster en onze kamer doet denken aan een monnikencel met een strak opgemaakt bed, een kast, een bureau met een stoel en op de plank een bijbel. Het christelijk geloof is in heel Afrika buitengewoon sterk vertegenwoordigd. Vooral in Tanzania komen we veel plekken tegen waar je kan ’overnachten bij de kerk’. Vaak bij een christelijke missiepost die op haar terrein ook een aantal kamers verhuurt en ruimte heeft om te kamperen. Je zou het misschien niet meteen verwachten, maar ook dit is direct terug te leiden naar Livingstone. Naast ontdekkingsreiziger was hij vooral zendeling. Tijdens zijn tochten door Afrika opende hij verschillende missieposten en probeerde hij met name Zuidoost Afrika open te stellen voor de christelijke zending. Niet alleen in Sumbawanga, maar ook de dag erna in Mbeya vinden wij een kampeerplek in de schaduw van een kerk. Uit de oefenruimte horen we een gospelkoor repeteren voor de volgende mis. Het klinkt prachtig en swingt een stuk meer dan de liederen die we eerder in Rome hoorden.

Dan volgt alweer onze laatste dag in Tanzania. Vanuit Mbeya rijden we naar de grens met Malawi, een land waar we bijzonder goede verhalen over hebben gehoord en erg naar uit kijken. We zoemen over de nieuwe weg door de Tanzaniaanse heuvels en hebben genoeg tijd om heerlijk om ons heen te kijken. Er is inmiddels iets meer verkeer op de weg. Rond de dorpen zien we vooral mensen op kleine motoren en fietsen. Het blijft bijzonder wat ze allemaal achter op hun bagagerek weten te binden; manden met levende kippen, kratjes met flesjes drinken, lange bamboe-stokken of golfplaten. Op de doorgaande snelweg voorbij Mbeya is het een stuk drukker en rijden we weer tussen de grote vrachtwagens met opleggers die vanuit het zuiden richting Dar-Es-Salaam rijden.

Ook hier komen we weer een politiecontrole tegen. Deze ziet er echter iets anders uit. Geen slagboom over de weg, maar een politieagent midden op de weg met een lasergun in zijn handen! We remmen af terwijl we op de agenten afrijden en zeggen vriendelijk gedag als we naast hen zijn gestopt. Onze vriendelijke begroeting wordt niet beantwoord. De agent kijkt bijzonder boos en wijst ons driftig naar de kant van de weg. Hij houdt het apparaat voor Peter en laat zien dat hij 56 km/uur reed. Prima, want je mag hier toch 80 km/uur rijden? Maar nee, vandaag is dit een 50km-weg. Meestal wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen 50km-zones en 80km-zones, maar hier hebben we geen bord gezien. Als we daar wat van zeggen, voegt de man ons toe dat dit ’bewoond gebied’ is en we daarom alsnog maar 50 km/uur hadden mogen rijden. Het zal wel. De agenten geven geen gehoor aan onze bezwaren en schrijven een bon uit voor Peter. Ik kom er met een waarschuwing van af.

Peter moet 30.000 shilling betalen, omgerekend ongeveer €15. Helaas hebben we onze shillingen net allemaal opgemaakt en is het ver rijden naar de eerste pinautomaat. We kunnen wel betalen in Amerikaanse dollars, zegt de agent terwijl we denkbeeldige dollartekens in zijn ogen zien glinsteren. Het duurt uiteindelijk enige tijd voordat we het met de agent en zijn baas op het hoofdkantoor eens worden over de wisselkoers. We betalen hem de dollars, waarna hij plechtig de bon overhandigt en ons met een glimlach alsnog welkom heet in Tanzania. Ruim een uur nadat we bij de controle aankwamen, stappen we weer op de motor en rijden met een vervelende nasmaak over deze laatste controle en onze eerste bon richting de grens met Malawi. Terwijl de motoren eentonig zoemen worden de gedachten aan de agent langzaam verdrongen door de beelden van het strand bij Jakobsen Beach Camp, de haven van Ujiji en de stoffige weg naar Mpanda. Een glimlach komt terug op mijn gezicht, het was leuk in Tanzania.

Afgelegde afstand tot en met Mbeya: 19.227km

Klik hier om de foto’s te bekijken.

PS: Over de reis van Burton en Speke is een mooie film gemaakt, genaamd ’Mountains of the Moon’. Het boek Into Africa: The Epic Adventures of Stanley and Livingstone (van Martin Dugard) beschrijft de expeditie van Livingstone naar de bron van de Nijl, zijn ´verdwijning´ en de zoektocht van Stanley die daar op volgde.

Vorige bericht “Bliksembezoek” – Volgende bericht “Malawi, boven en onder water“